In de begroting vindt een actualisatie plaats van het financiële beeld en daarbij houden wij rekening met een aantal algemene en lokale ontwikkelingen. 

Financieringssystematiek

Er komt een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten. De krimp of groei van het gemeentefonds heet accres. Het accres bestaat uit een volume- loon- en prijsontwikkeling. In de mei-circulaire 2023 is bekend gemaakt dat de €1 miljard aan rijksmiddelen van het jaar 2026 met ingang van 2027 structureel wordt; voor ons is dit ongeveer €6 miljoen vanaf 2027. Vanaf 2027 wordt het gemeentefonds qua volume (de oude 'trap-op') geïndexeerd op basis van de BBP-index (bruto binnenlands product). Het kabinet heeft eerst €150 miljoen hiervoor gereserveerd. De nieuwe methode zal leiden tot een meer stabiele ontwikkeling maar ook tot een lager accres dan we vanaf 2018 gewend zijn. Er kan nu al gezegd worden dat dit bedrag niet toereikend zal zijn. In de mei-circulaire staat ook dat vanaf het jaar 2027 er mogelijk een verruiming van het gemeentelijk belastinggebied kan worden gerealiseerd. Het Rijk en de VNG blijven hierover in gesprek. Deze post ramen wij niet. De Tweede kamer heeft "financiën decentrale overheden' controversieel verklaard. Dit betekent dat er voorlopig voor 'het ravijn' geen oplossing zal komen. 

Vervallen abonnementstarief Wmo voor alle voorzieningen met ingang van 2026

Bij het aantreden van het Kabinet Rutte IV was voorzien dat met ingang van 2025 het abonnementstarief voor huishoudelijke hulp zou komen te vervallen met daarbij een structurele korting van €95 miljoen op het gemeentefonds. Het kabinet heeft nu besloten om met ingang van 2026 voor alle voorzieningen dit tarief te laten vervallen. Dit betekent dat de voorziene afschaffing voor het tarief huishoudelijke hulp voor 2025 wordt ingetrokken. Dit betekent voor 2025 een éénmalig voordeel van circa €1,2 miljoen. 

Bij de invoering van het abonnementstarief zijn gemeenten deels gecompenseerd voor de inkomensderving. Met de afschaffing van het tarief voor alle voorzieningen (niet alleen huishoudelijke hulp) wordt een bedrag van €130 miljoen (bovenop de al in het gemeentefonds verwerkte €95 miljoen) uitgenomen. Met ingang van 2026 betekent dit voor Deventer een aanvullend nadeel van €0,1 miljoen. Aan de andere kant zullen ook de kosten voor Deventer als gevolg van deze afschaffing dalen, doordat de (aanzuigende werking van de) Wmo-aanvragen voor huishoudelijke hulp naar verwachting afneemt. Of en in welke mate sprake is van lagere kosten is op dit moment niet in te schatten. 

Uitzonderlijk advies VNG

Op de Algemene Ledenvergadering van de VNG van 14 juni jl. is de resolutie ‘Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief’ met grote meerderheid aangenomen. In deze brief is een begrotingsadvies opgesteld, deze bestaat uit twee onderdelen: 

• Presenteer voor 2024 en 2025 van de meerjarenraming 2025-2027 een sluitende begroting. 
• Breng de lasten in de meerjarenraming voor 2026 en 2027 in beeld, in de vorm van een realistische begroting. 

Naar verwachting zullen de meerjarenramingen 2026 en 2027 dan duidelijk tekorten aangeven. Dit advies is ook besproken in het landelijk Vakberaad Gemeentefinanciën van de provinciale toezichthouders. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor de uiteindelijke toetsing van de gemeentelijke begrotingen, maar de lijn van dit advies werd herkend. Het presenteren van een tekort past niet in het financiële beleid waar wij als Deventer voor staan. Echter dit wordt, door ons en door de VNG als een verantwoorde keuze gezien, vooral ook omdat de gesprekken over het demissionaire kabinet nog niet zijn afgerond. Het onnodig in gang zetten van (onomkeerbare bezuinigingen worden om dezelfde reden als onwenselijk gezien. Het is een ongebruikelijk en uitzonderlijk stap die past bij de uitzonderlijke situatie waarin gemeenten zich bevinden. In afwachting van het antwoord van het kabinet is de oproep om de nadelige financiële gevolgen van het kabinetsbeleid zichtbaar op te nemen in de meerjarenraming 2026 en 2027. De financiële toelichting van de keuzes die gemaakt worden in dit kader vindt u terug onder 'Problematiek niet-taakgebonden kortingen rijk'. 

Advies provinciaal toezichthouder

De provincies als financieel toezichthouder hebben op een aantal ontwikkelingen geanticipeerd en hebben beoordeeld in hoeverre het ramen van financiële reeksen als reëel kan worden beoordeeld. 

1. Afspraken jeugdmiddelen in de meerjarenraming

Rijk en VNG werken al enige tijd aan de Hervormingsagenda jeugdzorg. In lijn met de financiële reeks van de uitspraak van de Commissie van Wijzen zijn er financiële middelen toegevoegd aan het gemeentefonds. De besparingsopgave die gepaard gaat met deze middelen is €1 miljard op macroniveau. Daarbovenop heeft het kabinet besloten tot het realiseren van een aanvullende besparing van €511 miljoen, welke een Rijksverantwoordelijkheid is gemaakt. Dit betekent dat het aan de rijksoverheid is om deze (wettelijke) maatregelen in te vullen. Het Rijk draagt hiervoor ook het budgettaire risico. Op 18 april jl. is een principeakkoord bereikt tussen het Rijk en de VNG over de hervormingsagenda op het onderdeel financiën. Het budgettaire effect van het principeakkoord is, doorgerekend en afgezet tegen de stelpost jeugdzorg, zoals deze nu in de begroting 2023–2026 is verwerkt. Dit akkoord leidt tot een verdere daling voor de inkomsten voor Jeugd met € 91 miljoen vanwege een uitname door het Rijk. Deze uitname wordt ingezet voor de uitvoeringskosten en investeringen van de hervormingsagenda. 

In de richtlijn van de provincies is opgenomen dat  

• Gemeenten mogen in de jaarschijven 2026 en 2027 de middelen zoals die in de Hervormingsagenda zijn afgesproken als structurele en reële raming meenemen in hun meerjarenraming. 
• Daarnaast mogen gemeenten in hun begroting rekening houden met een besparing op de uitgaven van € 500 miljoen in 2025, € 500 miljoen in 2026 en vanaf 2027 €511 miljoen (structureel) als gevolg van maatregelen die het Rijk zal uitwerken. 

Wat betekent dit voor Deventer?

In 2021 heeft de Commissie van Wijzen een uitspraak gedaan over de structurele financiering van de Jeugdzorg. Deze uitspraak laat een tekort van €12,5 miljoen zien.

1. In de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028 die in 2023 is vastgesteld zijn verschillende maatregelen opgenomen gericht op verbetering van de jeugdzorg en financiële beheersbaarheid van de uitgaven. Met de maatregelen (oplopend tot €1 miljard in 2027) wordt verwacht dat de het tekort op de jeugdzorg zoals berekend door de Commissie van Wijzen kleiner wordt.  
2. Preventie en normaliseren spelen een grote rol in de Hervormingsagenda door onder andere te investeren in de toegang. Iets dat Deventer al doet door te investeringen in het versterken van het normale leven, De POH-jeugd GGZ, voorkomen en verkorten residentiële zorg, beperken van de verwijzing naar ongecontracteerd aanbod en tariefdifferentiatie. De preventieprojecten worden nu betaald uit tijdelijke middelen (€1,2 miljoen). Het risico bestaat dat met het wegvallen van de tijdelijke middelen de maatregelen vanuit de Hervormingsagenda niet (meer) worden gerealiseerd. Daarom is een structurele investering in de maatregelen van de Hervormingsagenda nodig. 
3. Voor de uitvoeringskosten van de Hervormingsagenda is in de mei-circulaire 2023 een bedrag gereserveerd door het Rijk. Deze middelen komen dus niet naar de gemeente en worden gekort op het bedrag dat de gemeente volgens de commissie van Wijzen na aftrek van de besparingsopgaven zou ontvangen. 
4. Het Rijk (coalitieakkoord Rutte IV) heeft aanvullend een structurele besparing opgenomen van structureel €511 miljoen vanaf 2027 met een ingroeipad vanaf 2025. Eerder is het ingroeipad van deze besparing verzacht. Voor Deventer gaat het om een bedrag van €3,5 miljoen structureel.
5. Bij deze besparing heeft het Rijk aangegeven dat deze voor rekening en risico is van het Rijk en valt buiten de Hervormingsagenda. Wel zullen gemeenten hun medewerking moeten verlenen aan de uitvoering van de maatregelen die door het Rijk nog verder worden uitgewerkt. Wij hebben deze besparing, ondanks de toezegging van het Rijk, voorzichtigheidshalve voor 50% verwerkt door het opnemen van een stelpost verlaging uitgaven jeugdzorg van €1,7 miljoen. 

Deze voorzichtigheid houdt verband met het verwachte volumetekort en de mogelijke prijsnadelen door het nieuwe inkoopmodel. In de jaarrekening 2022 is een volumetekort (hogere aantallen jeugdigen in de jeugdzorg) van €1,4 miljoen gemeld, wat voor €900.000 wordt veroorzaakt door het woonplaatsbeginsel (totale kostenstijging €2,4 miljoen ten opzichte van €1,5 miljoen compensatie). Het is waarschijnlijk dat een deel structureel is. Daarnaast is nog niet mogelijk om een goede inschatting te maken van de prijseffecten van het nieuwe inkoopmodel. In het najaar van 2023 verwachten we op basis van de werkelijke cijfers 2023 een prognose te kunnen maken van het structurele effect van deze volumestijging. De eerdere verzachting van het ingroeipad voor de besparingsopgave in 2024 en 2025 hebben wij bij de Voorjaarsnota 2023 gestort in de Reserve Jeugd. De reserve is bedoeld om tegenvallers op te vangen en zo het risico rondom de hervormingsagenda hierop af te dekken. 

In onderstaande tabel de uitwerking voor Deventer:

De eerdere verzachting van het ingroeipad voor de besparingsopgave in 2024 en 2025 hebben wij bij de Voorjaarsnota 2023 gestort in de Reserve Jeugd. De reserve is bedoeld om tegenvallers op te vangen en zo het risico rondom de hervormingsagenda hierop af te dekken